وجود هزار میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی در ایران صحت علمی ندارد/در انتشار این خبر ناشیانه عجله شد
عضو کارگروه آب‌های ژرف کشور با تاکید بر اینکه انتشار خبر وجود هزار میلیارد متر مکعب آب زیر زمینی غیر علمی است، گفت: ایران به لحاظ ساختار زمین‌شناسی که دارد، ممکن نیست که چنین منبع آب عظیمی را بتواند داشته باشد و ما نیز با حفر چاه اکتشافی در حال مطالعه در این زمینه هستیم و تاکنون نتایجی از این مطالعات به دست نیامده است.
به گزارش ایسنا، طی روزهای گذشته در شبکه‌های اجتماعی مطالبی در خصوص وجود هزار میلیارد متر مکعب آب زیر زمینی در سیستان و بلوچستان منتشر شده است. در این خبر ادعا شده بود که این آب می‌تواند تا ۱۷۳ سال آب شرب کشور را تامین کند. این خبر در حالی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد که به گفته محققان این حوزه، ساختار زمین‌شناسی ایران به گونه‌ای است که وجود این حجم از آب در عمق‌های زیاد آن محال است.
ایران هم‌اکنون در حال تجربه مشکلات جدی آب است. خشکسالی‌های مکرر توأم با برداشت بیش از حد آب‌های سطحی و زیرزمینی از طریق شبکه بزرگی از زیرساخت‌های هیدرولیکی و چاه‌های عمیق، وضعیت آب کشور را به سطح بحرانی رسانده است. از نشانه‌های این وضعیت خشک شدن دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و تالاب‌ها، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین، تخریب کیفیت آب، فرسایش خاک، بیابان‌زایی و توفان‌های گرد و غبار است که به عنوان چالش‌های زیست محیطی با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم و این در حالی است که برخی نیز ادعا می‌کنند هر جا که گسلی وجود داشته باشد، منابع آبی نیز موجود است که به باور کارشناسان این حوزه هر چند که کلیات این ادعا صحت دارد، ولی به این صورت نیست که هر جا گسلی باشد، به منابع آبی دسترسی خواهیم داشت.
منشا انتشار شایعه منابع آب هزار میلیارد متر مکعبی
دکتر مسعود مرسلی، عضو کارگروه آب‌های ژرف کشور و مشاور رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اقدامات سازمان زمین‌شناسی برای یافتن آب‌های کارستی، افزود: بعد از یکسری مطالعات مقدماتی در حوزه آب‌های ژرف، چاهی در منطقه "زهک" زابل استان سیستان و بلوچستان در عمق ۲ هزار متری حفر شد.
وی با بیان اینکه در این حفاری در برخی از نواحی به آب برخورد کردیم، خاطر نشان کرد: کیفیت آبی که در این حفاری به دست آوردیم، کیفیت مناسبی نیست، ضمن آنکه این آب مخلوطی از گل حفاری را به همراه داشت، ولی به هر حال به آب رسیدیم.
مرسلی با تاکید بر اینکه چاه حفر شده یک چاه اکتشافی است، اظهار کرد: در حوزه منابع آب زمانی که صحبت از "چاه اکتشافی" می‌شود، به این معنا است که چاهی به منظور بررسی لایه‌های زمین، شرایط و کیفیت آب و نفوذپذیری‌ها حفر می‌شود.
مشاور رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در امور آب با بیان اینکه بر این اساس چاه حفر شده یک چاه بهره‌برداری نیست، توضیح داد: ما در ابتدا یک چاه اکتشافی حفر می‌کنیم و در صورتی که به آب مناسبی برخورد کردیم، اقدام به حفر چاه بهره‌برداری می‌شود، ولی در حال حاضر آزمایشات چاه حفرشده تکمیل نشده است.
وی اضافه کرد: تاکنون آزمایش‌های مورد نظر در داخل آن انجام نشده است، ضمن آنکه بخشی از آنالیزهای ایزوتوپی نمونه‌های آزمایشی برای بررسی بیشتر به خارج از کشور ارسال شده است و نتایج آن هنوز آماده نشده، مطالعات ما در حال انجام است و تکمیل نشده است.
مرسلی با اشاره به اخبار منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی با تاکید بر اینکه این اخبار به هیچ عنوان صحت ندارد و از نظر علمی رد شده است، یادآور شد: به طور کلی از نظر علمی اینکه ادعا شود در این منطقه چنین حجم عظیمی از آب وجود دارد، صحت ندارد.
وی با تاکید بر اینکه وجود هزار میلیارد متر مکعب آب با توجه به تخلخل و ضریب ذخیره نیاز به وسعت زیادی دارد، ادامه داد: از این رو این خبر از نظر علمی اشتباه است و همچنان مطالعاتمان بر روی این چاه در حال انجام است و تکمیل نشده است.
این محقق تاکید کرد: بعد از تکمیل شدن نتایج این مطالعات، نیاز به مطالعات بر روی چاه‌های دیگر داریم تا بتوانیم تخمین اولیه از حجم آب به دست آوریم.
وی افزود: در انتشار این خبر مقداری عجله ناشیانه شده است.
آب‌های گسلی تجذیدپذیر
عضو کارگروه آب‌های ژرف کشور با بیان اینکه آب‌های "ژرف" با آب‌های "کارستی" متفاوت است، توضیح داد: آب‌های کارستی آب‌هایی است که معمولا در عمق‌های کم و در سازندهای کربناته وجود دارند که در حال حاضر در بسیاری از نقاط کشور از این آب‌ها چه آب‌های کارستی گسلی و چه آب کارستی عادی بهره‌برداری می‌شود.
مرسلی اضافه کرد: ولی آب‌های ژرف هم می‌توانند آب‌های گسلی و یا غیر گسلی (سازندی) باشند که ما در این مطالعات در این منطقه زهک به گسل بزرگی برخورد نکردیم.
این محقق حوزه آب‌ها تاکید کرد: آب‌های گسلی بسیار ارزشمند هستند؛ چراکه این منابع، معمولا آب‌های تجدیدپذیر هستند، ولی ما در این منطقه به گسلی برخورد نکردیم.
وی در عین حال خاطر نشان کرد: این طور نیست که ما به هر گسلی که برخورد کنیم، به منابع آبی برسیم. البته کلیات این نظر درست است، ولی باید به صورت موردی مورد بررسی قرار گیرد.
مرسلی اضافه کرد: درست است که در گسل‌ها منابع آبی وجود دارد، ولی این ادعا صحیح نیست که هر جایی که گسل باشد، الزاما منابع آبی وجود داشته باشد.
وی با بیان اینکه در برخی از کشورهایی که مطالعات اکتشافی در مورد حجم آب‌های ژرف داشتند، حجم‌ها متفاوت است، افزود: ولی حجم هزار میلیارد متر مکعبی که برای ایران اعلام شده، درست نیست. ممکن است در آینده به این برسیم که در برخی نقاط به طور مقطعی بتوان از آن برای مدیریت منابع آب استفاده کرد، ولی در حال حاضر منابع آب‌های زیر زمینی به گونه‌ای نیست که بتواند کشور را از بحران کم آبی نجات دهد.
مشاور رییس سازمان زمین‌شناسی در حوزه آب یادآور شد: شرایط زمین‌شناسی کشور به گونه‌ای است که نشان می‌دهد ایران نمی‌تواند مخازن آب خیلی بزرگی داشته باشد.
وجود آب‌های زیر زمینی در مرزها
مرسلی با بیان اینکه ایران در حوزه آب‌های کارستی در بالادست قرار دارد، گفت: به عنوان مثال در بخش ترکمنستان نواحی کرمانشاه و عراق و حتی برخی از مناطق جنوبی از آنجایی که در بالادست منابع هیدرولیکی قرار داریم، آب به سمت خارج مرزها جریان دارد و سازمان زمین‌شناسی با همکاری وزارت نیرو در این زمینه در حال مطالعه است تا اینکه بتوانیم برآورد کنیم که چه میزان حجم آب در حال خارج شدن از کشور است.
به گفته وی، از نظر آب‌های کارستی معمولا در مناطق کشور بیشتر خروج داریم تا ورود.